Zamki i pałace – zwiedzanie
Zamki i pałace to fantastyczne miejsca do zwiedzania i eksploracji. Na żywo można obcować z historią. Często również z tajemnicą. Takie budynki zwykle mają w historii jakiś tajemniczy czy zagadkowy epizod. Jedne związane są z odleglejszą historią, a inne z całkiem bliską. W tej kategorii znajdziecie relacje z podróży i sporo zdjęć.
Zamek i Pałac – co je różni
Zgodnie ze słownikiem PWN zamek to „okazała budowla mieszkalno-obronna. Dawniej: rezydencja królewska, książęca lub magnacka„. Dużo bardziej rozbudowaną definicję znajdziemy w Wikipedii. Według niej zamek to „zespół elementów warownych i budynków mieszkalnych powiązanych w zamknięty obwód obronny. Powstały w ustroju feudalnym jako ośrodek władzy książęcej, siedziba możnowładcy, siedziba rycerza lub placówka militarna. Zasadniczą cechę takiego zespołu stanowi zamknięty obwód obronny. Początkowo w postaci wałów lub konstrukcji drewniano-ziemnej, a w następnych okresach murowany.”
Pałac natomiast to według słownika PWN: „reprezentacyjna budowla mieszkalna będąca rezydencją królewską lub magnacką”. Natomiast zgodnie z Wikipedią pałac to: „reprezentacyjna budowla mieszkalna pozbawiona cech obronnych. Rezydencja władcy, wielkopańska lub patrycjuszowska. Od XIX w. także okazały budynek użyteczności publicznej. Zwłaszcza siedziba władz lub instytucji państwowych.”
Tak więc podstawową różnicą jest przeznaczenie obiektu. Zamki to budowle militarne, natomiast pałace to budowle mieszkalne i reprezentacyjne. Te drugie zwykle charakteryzował większy przepych. Co ciekawe zamki również bywały bardzo okazałe. Że wspomnę choćby najbardziej znany zamek w Polsce – Zamek Królewski na Wawelu. Zamki zwykle budowane w miejscach strategicznych. Na przykład na wzgórzach, skąd doskonale było widać doliny.
Zamek jako budowla militarna
Pierwsze zamki w Polsce pojawiły się na przełomie XII i XIII wieku. Powstały w wyniku rozbudowy siedzib książęcych. Do pierwszych zamków zalicza się zamek w Legnicy, Zamek we Wleniu, czy wspomniany już Zamek Królewski na Wawelu. Równie stare są zamki w Krośnie Odrzańskim, we Wrocławiu czy Opolu.
W drugiej połowie XIII wieku zaczęły pojawiać się zamki budowane przez Krzyżaków. Do nich zaliczamy między innymi warownie w:
- Toruniu,
- Chełmnie,
- Elblągu,
- Starogrodzie,
- Kwidzynie (biskupi),
- Dzierzgoniu,
- Grudziądzu,
- Pokrzywnie
- Bierzgłowie.
Na szczególną uwagę, jeśli chodzi o budowę zamków, zasługuje okres panowania Kazimierza Wielkiego. Wszyscy znamy powiedzenie, że ten władca zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. I rzeczywiście jego zasługi w zakresie budowy fortyfikacji są spore. W okresie jego 37-letniego panowania powstało aż 36 zamków.
Z czasem coraz większą wagę przywiązywano do wygody mieszkańców. Z początku zamki były to budowle „surowe”. Miały pełnić funkcje czysto obronne i na tym się skupiano podczas projektowania. Z czasem jednak funkcje zamków ewoluowały w stronę budowli mieszkalnych. Przyjmuje się, że zamki jako budowle militarne przestały być budowane w połowie XVI wieku. Ich funkcje przejęły wtedy twierdze bastionowe, takie jak na przykład Twierdza Srebrna Góra.
Oczywiście w późniejszych czasach również powstawały budowle nazywane zamkami. Nie miały już jednak one tego, co zamki wyróżnia, czyli charakteru militarnego.
Zamki Dolnego Śląska
Ze względu na to, że mieszkam dość blisko, zwiedziłem najwięcej zamków na Dolnym Śląsku. Obszar ten obfituje w warownie w różnym stanie zachowania. Są takie, jak Zamek Książ, czy Zamek Czocha, które dzięki remontom mają się całkiem dobrze. Są też tak zwane trwałe ruiny, czyli na przykład Zamek Chojnik, Zamek Bolczów, czy Zamek Cisy. Warownie te są w konserwowane i utrzymywane w stanie ruin. Można je zwiedzać zarówno za opłatą (Chojnik, Książ), jak i za darmo (Cisy, Bolczów, Stary Książ).
Tajemnice dolnośląskich zamków
Zamki Dolnego Śląska mają swoje tajemnice. Większość z nich dotyczy ukrytych tam rzekomo skarbów. Część to opowieści z czasów bardzo odległych. Niektóre jednak mają swoje źródło całkiem niedawno. W wykutych pod Zamkiem Książ podczas II Wojny Światowej podziemiach mają znajdować się zamaskowane sale. To tam według niektórych badaczy ukryto zrabowane przez nazistów dobra kultury i kosztowności. Również na zamku Czocha mają znajdować się ukryte pomieszczenia. Niedawno wykonany skaning laserowy budowli zdaje się potwierdzać te przypuszczenia. Nie wiadomo jednak, kiedy te pomieszczenia powstały i co się tam znajduje.
Zamki Jury Krakowsko-Częstochowskiej
Obfitujący w zamki obszarem w Polsce jest też Jura Krakowsko-Częstochowska. Poczynając od Zamku Królewskiego na Wawelu, a na Częstochowskiej Jasnej Górze kończąc, warowni jest tam kilkanaście. Od całkiem pokaźnych jak Zamek Ogrodzieniec, czy Zamek Olsztyn po te mniejsze, jak Zamek Mirów, czy Zamek Smoleń. Zamki są też w różnym stanie zachowania. Od tych odrestaurowanych i w pełni udostępnionych turystycznie (Zamek Pieskowa Skała, Zamek Królewski na Wawelu, Zamek w Będzinie, Zamek Bobolice) po trwałe ruiny (Zamek Ogrodzieniec, Zamek Olsztyn, Zamek Mirów i wiele innych). Większość zamków Jury Krakowsko-Częstochowskiej jest udostępnionych do zwiedzania. Na blogu znajdziecie relacje z podróży do tych warowni z opisami i dużą ilością zdjęć.
Zamki w Szkocji
Z niezwykłym sentymentem wspominam naszą wyprawę do Szkocji. Z kilku względów. Po pierwsze, była to nasza pierwsza wspólna wyprawa z Agą. Pierwsza samodzielnie zaplanowana i zrealizowana. Bez biura podróży i innych ułatwień. Po drugie, Szkocja zrobiła na nas niesamowite wrażenie. Głownie dzięki krajobrazom i właśnie zamkom. Tych jest w Szkocji bez liku. Zarówno w formie ruiny, jak i doskonale utrzymanych warowni funkcjonujących jako muzea. Zgodnie z jedną ze stron www opisującą szkockie zamki jest ich w sumie ponad 300. Jest co zwiedzać.
Pierwszy zamek na naszej trasie trochę nas rozczarował. Mowa o Old Castle o Wick. Była to właściwie ruina złożona z części dwóch ścian wieży. Dalej było już tylko lepiej. Zamki My mieliśmy okazję zobaczyć między innymi znany z filmu „Nieśmiertelny” zamek Eilean Donan. Kolejny „filmowy” zamek to Zamek Stalker – znany z filmu Monty Pyton i Święty Graal. Odwiedziliśmy też Ruiny zamku Kilchurn i Zamek w Edynburgu.
Pałace w Polsce
Szczerze powiedziawszy, dworki i pałace to nie nasza bajka. Być może dlatego, że wolimy ruiny niż przepych. Dlatego nie mamy „na rozkładzie” budowli tego typu. Choć z pewnością jest ich w naszym kraju sporo. Do najbardziej znanych należą:
- Pałac Moszna
- Pałac a Wilanowie
- Łazienki Królewskie
- Pałac Branickich
- Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim
- Stare Łazienki w Nałęczowie
i wiele innych.
