Exploseum w Bydgoszczy – dawna fabryka materiałów wybuchowych

Do Bydgoszczy zajechałem w drodze powrotnej z weekendu w Toruniu. Właściwie nie do samej Bydgoszczy, a do lasu znajdującego się na południe od miasta. To tutaj podczas II Wojny Światowej postała fabryka materiałów wybuchowych DAG Fabrik Bromberg. W mojej okolicy dwa podobne obiekty, w Krzystkowicach i Brożku. Od dawna miałem w planie podjechać do Exploseum i po prostu skorzystałem z okazji.

Po pozostałościach niemieckich zakładów zbrojeniowych w Lubuskiem można powłóczyć się na własną rękę. Mam na myśli obiekty w Brożku i w Krzystkowicach. Oczywiście z zachowaniem szczególnej ostrożności i zdrowego rozsądku. Może być tam bowiem niebezpiecznie. Po drodze do Exsplosium w Bydgoszczy co chwilę trafiałem na tabliczki informujące o zakazie wstępu do lasu. A że nie byłem niestety przygotowany do poszukiwań „dzikich” obiektów fabrycznych, pozostało mi zwiedzić oficjalne muzeum.

Exploseum w Bydgoszczy – dojazd, parking, bilety

Dotarcie do Centrum Techniki Wojennej jest dość proste. Wystarczy z Szosy Obwodowej nr 10 skręcić w ulicę Ernsta Petersona. Prowadzi ona do Bydgoskiej Strefy Przemysłowej. Następnie za torami skręcamy w lewo w ulicę Smolińskiego. Ostatni kawałek trasy prowadzący pod samo muzeum to ulica Alfreda Nobla. Dojazd jest bardzo dobrze oznaczony. Nie sposób się zgubić. Jak po sznurku zaprowadzi Was tutaj także nawigacja Google.

Przed budynkiem Muzeum znajduje się niewielki, bezpłatny parking. Nie zmieści się tu zbyt wiele aut. Jednak w razie braku miejsc można zaparkować przy drodze kawałek dalej.

Exploseum jest częścią Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, stąd aktualne ceny biletów i godziny otwarcia znajdziecie na stronie internetowej. W 2023 roku wyglądało to następująco:

Palcówka jest otwarta od wtorku do niedzieli w godzinach 10:00 – 18:00. Bilet normalny kosztuje 20 zł. Ulgowy to koszt 17 zł. Jest też możliwe zwiedzanie z przewodnikiem i w zorganizowanych grupach. W tym celu warto skontaktować się i umówić bezpośrednio w muzeum.

Zwiedzanie Muzeum DAG Fabrik Bromberg

Zwiedzanie zaczynam w budynku głównym. Ma on numer 1134. Mieściło się tu przygotowanie produkcji. Obecnie jest tu kasa, poczekalnia i toalety. Po zakupie biletu otrzymuję kartę do otwierania drzwi podczas zwiedzania i ruszam na trasę.

Po przejściu podziemnego korytarza docieram do pierwszego budynku z ekspozycją. Nosi on numer 1133. Możemy tu poznać historię życia Alfreda Nobla. Jak pewnie wszyscy wiemy, było on między innymi wynalazcą dynamitu. W pewnym momencie życia, pod wpływem traumatycznego doświadczenia zmienił on swoje postrzeganie świata.

Tym traumatycznym wydarzeniem była śmierć brata, a właściwie to, co się wydarzyło po niej. Otóż jedna z gazet pomyliła osoby i wydrukowała nekrolog opatrzony imieniem i nazwiskiem wynalazcy. Nazwano go w nim „kupcem śmierci”. Oskarżono między innymi o to, że wzbogacił się na wymyślaniu sposobów na zabicie jak największej liczby ludzi. Wstrząśnięty tym wydarzeniem Nobel postanowił zostawić po sobie znacznie bardziej pozytywne dziedzictwo. W testamencie przeznaczył cały swój majątek na ufundowanie nagrody w pięciu kategoriach:

• fizyka,
• chemia
• fizjologia lub medycyna,
• literatura
• rozbrojenia i krzewienia idei pokojowych

W sali poświęconej wynalazcy można poznać ciekawe fakty z życia Alfreda oraz zobaczyć drzew genealogiczne rodu Nobli. Dowiemy się także więcej o jego osiągnięciach i samej nagrodzie Nobla. Dalej pokazano historię wczesnych fabryk założonego przez wynalazcę koncernu Dynamit AG.

Kolejna ekspozycja dotyczy już fabryki DAG Bromberg. Znajdują się tu dokumenty techniczne kompleksu i mapa lotnicza z 1944 roku.

Przejścia podziemnymi korytarzami technicznymi

Po zwiedzeniu budynku 1133 przechodzimy podziemnym kanałem technicznym do budynku 1137. Przy przechodzeniu między budynkami przyda się karta magnetyczne otrzymana wraz z biletem. Otwiera ona wszystkie drzwi po drodze, ale tylko z jednej strony. Jeśli więc przejdziemy do kolejnego obiektu, nie można już wrócić.

W budynku 1137 znalazłem interaktywną ekspozycję dotyczącą procesu produkcji nitrogliceryny.

Kolejna ekspozycja pokazuje historię uzbrojenia ilustrowaną licznymi fotografiami i zbiorami Muzeum Okręgowego im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Począwszy od pochodzącej z XV wieku hakownicy, przez rewolwery z XIX wieku aż po rosyjski ciężki karabin maszynowy z 1910 roku. Można tu też zobaczyć modele średniowiecznych machin oblężniczych.

Jeszcze więcej wystaw i ekspozycji

W kolejnym budynku o numerze 1145 zobaczyłem wystawę dotyczącą pierwszej zbudowanej w Niemczech w fabryki Nobla. Powstała ona w 1865 roku pod Hamburgiem. Rok wcześniej postała fabryka pod Sztokholmem. Są tu między innymi zdjęcia i reprodukcje dokumentów.

W kolejnym budynku Exploseum, w którym przeprowadzano procedurę stabilizacji nitrogliceryny. Znajduje się tu ekspozycja dotycząca historii materiałów wybuchowych. Począwszy od czarnego prochu, na broni masowego rażenia skończywszy.

Mnie najbardziej zainteresowała tablica dotycząca kryptonimu „Broken Arrow”. Tego kodu używa się w sytuacjach, w których w sposób niezamierzony dochodzi do zaginięcia ładunków jądrowych. Okazuj się, że takich incydentów było dość sporo w historii broni atomowej.

Ostatnie dwa budynki na trasie zwiedzania to obiekty 1153 i 1157. W pierwszym z nich znajduje się ekspozycja dotycząca pracy przymusowej więźniów w zakładach III Rzeszy. Znajduje się tu sporo ciekawej dokumentacji. Można też poczytać wspomnienia więźniów z tych nieludzkich czasów.

W drugim budynku znajduje się wystawa dotycząca ruchu oporu i konspiracji na terenie zakładów w Bydgoszczy. Część ekspozycji jest poświęcona działaniom wojsk radzieckich po ich wkroczeniu na wyzwalane tereny. W dość jaskrawy sposób pokazane są tu zbrodnie, których dopuszczali się czerwonoarmiści. Przedstawiono także działalność brygad trofiejnych. Podążały one za frontem i ogałacały zajmowane tereny z wszystkiego, co można było wywieźć do ZSRR.

Budowle naziemne w Exploseum

Warto zwrócić uwagę, że na terenie dawnej fabryki udostępniono do zwiedzania zaledwie osiem obiektów. To nawet nie jeden procent całej infrastruktury. W czasach świetności zakładu było tu bowiem ponad tysiąc różnego rodzaju budowli. Cała powierzchnia kompleksu to ponad 23 kilometry kwadratowe. Powstało tu około 400 km dróg wewnętrznych i 40 km torów kolejowych. Pracowało tu od 30 do 40 tysięcy ludzi. Już te liczby oddają ogrom inwestycji.

Większa część trasy wycieczki przebiega pod ziemią. Takie ciągi komunikacyjne miały zabezpieczyć pracujących tu ludzi przez ewentualnymi wybuchami i atakiem lotniczym. Jednak czasem mamy okazję zaczerpnąć też świeżego powietrza. Możemy wtedy zobaczyć, jak olbrzymie budynki tu zbudowano.

Exploseum w Bydgoszczy – podsumowanie zwiedzania

Muzeum w budynkach dawnych zakładów DAG Fabrik Bromberg to świetne miejsce na spędzenie czasu z historią II wojny Światowej. Wystawy znajdujące się na trasie zwiedzania są bardzo różnorodne i ciekawie przygotowane. Spodobają się na pewno zarówno dorosłym, jak i starszym dzieciom.

Gdzie znajduje się Exploseum w Bydgoszczy

Galeria zdjęć